Elbasan, Shqipëri – Festimi i Ditës së Pavarësisë së Shqipërisë mori këtë javë një kthesë krejt moderne në laboratorin e një universiteti, duke sfiduar idenë se rinia e sotme është indiferente ndaj historisë. Në vend të ceremonive të zakonshme me valëvitje flamujsh apo fjalimeve nostalgjike, një grup studentësh 19-vjeçarë të gazetarisë në Elbasan kaluan mbrëmjen para festës të përkulur mbi ekranet e kompjuterëve, të zhytur në ruajtjen e trashëgimisë së tyre në Wikipedia-n shqip.
“Çfarë do të thotë për ju Dita e Pavarësisë?” – i pyeti studentët reporteri ynë, kurioz për përkushtimin e tyre. “Shikoni vetë,” erdhi përgjigjja, ndërsa ata treguan nga monitorët. Çdo ekran ndriçohej nga një artikull i Wikipedia-s mbi historinë shqiptare ose identitetin kombëtar. Studentët po i përmirësonin me zell ato artikuj në Wikipedia–shqip: disa po zgjeronin përmbajtjen, të tjerë rregullonin formulimin ose saktësinë, dhe disa madje po shkruanin artikuj krejtësisht të rinj. Kjo përpjekje e qetë dixhitale ishte mënyra e tyre për të nderuar të shkuarën: duke pasuruar dijen kolektive në internet mbi kulturën dhe pavarësinë e Shqipërisë.
Në një cep të laboratorit të gazetarisë, një profesor i moshuar vështronte skenën me ballin e rrudhur nga habia. Ai kishte pritur një kremtim më tradicional, ndoshta poezi dhe këngë për flamurin dhe atdheun, siç pranoi më vonë. I ftohtë ndaj instrumentëve dixhitale që përdornin studentët e tij, profesori shihte veç fytyra të rinjsh të ndriçuara nga ekranet e laptopëve, një veprimtari që atij i dukej si punë fëmijësh. Pakënaqësia e tij u rrit kur një student, duke ngritur supet me shaka, tha se fanfarat patriotike i kemi të ruajtura për ndeshjet e kombëtares në futboll. Ky koment linte të kuptohej një ndryshim brezash: këta të rinj shqiptarë ende e duan thellësisht vendin e tyre, por e shprehin atë në mënyra të reja.
Procesin e mbikëqyrte një e vajzë e re, që studentët e thërrisnin Vjollca, Vjollca Merdani, një trajnuese e certifikuar e Wikipedia-s nga një rrjet ndërkombëtar. E ftuar nga universiteti për të ndihmuar në këtë projekt, ajo lëvizte nëpër laborator duke ofruar këshilla dhe inkurajim. Vetë Vjollca ishte disi e befasuar nga entuziazmi i studentëve. Ata nuk kishin kërkuar ndihmë për shkrime të përgjithshme apo aftësi në rrjetet sociale; ata donin posaçërisht të përmirësonin artikuj mbi trashëgiminë kulturore dhe historinë kombëtare. Nga përvoja e saj, nuk ndodh shpesh që të rinjtë ta kalojnë me dëshirë një ditë feste duke përditësuar artikuj enciklopedikë. “Ata zgjodhën të japin në ditën e Pavarësise dhuratën e dijes,” vërejti Vjollca e impresionuar.
Koha nuk priste. Me Ditën e Pavarësisë vetëm pak orë larg, studentët punonin me përqendrim të madh, me sytë që u shkëlqenin nga vendosmëria. Trokitja e tasteve dhe pëshpëritjet e qeta mbushnin dhomën. Papritur, një thirrje e gëzueshme theu qetësinë. Dy studentë u çuan vrullshëm nga vendet e tyre, duke shpallur: “Mbaruam!” Një valë entuziazmi përshkoi laboratorin. Në atë moment, Wikipedia shqip fitoi një artikull të ri të sapopërfunduar mbi filmin monumental “Nëntori i Dytë”, një film klasik patriotik i realizuar në fillim të viteve 1970. Ky film dramatizon rrugëtimin e mundimshëm politik dhe ushtarak që kulmoi me shpalljen historike të pavarësisë së Shqipërisë nga Ismail Qemali në vitin 1912. Tani, falë këtyre Wikipedianëve të rinj, çdo lexues shqiptar mund të mësojë për atë film dhe historinë që ai përfaqëson, në gjuhën e tij.
Në përfundim të vizitës sonë, fytyrat e studentëve shkëlqenin nga krenaria; një pamje që të sillte ndërmend kënaqësinë trimfale legjendare të Marigo Posios. Më shumë se një shekull më parë, Marigo Posio kishte qëndisur flamurin e parë shqiptar që u ngrit në Vlorë në vitin 1912. Në vitin 2025, këta 19-vjeçarë kishin qepur shkronja shqipe në pëlhurën e internetit dhe Wikipedias, duke endur identitetin e tyre kombëtar në tapicerinë dixhitale posaçërisht për brezat e ardhshëm. Festimi i tyre nuk u bë me këngë apo vargje, por me redaktime dhe citime. Ishte një patriotizëm i qetë, por thellësisht domethënës.
“Patriotët shqiptarë dhanë pasurinë e tyre për të krijuar Shqipërinë,” reflektoi një studente, Melisa, teksa ruante ndryshimet e fundit për atë natë. “Në Wikipedia, ke një detyrë morale: të japësh dije që të fitosh dije të tjera në këmbim.” Fjalët e saj nënvizuan një etikë qytetare moderne: të kontribuosh në të mirën e përbashkët të dijes është një akt patriotizmi më vete. Duke ndarë atë që dinin, studentët ndjenin se po nderonin sakrificat e atyre që u paraprinë dhe po frymëzonin të tjerët të mësonin.
Një fotograf i universitetit kapi një moment prekës: një pikë loti gëzimi në syrin e trajnueses Vjollca Merdani, ndërsa ajo shihte përreth laboratorit plot gjallëri. “Nuk do ta kisha besuar se teknologjia e së ardhmes mund t’i shërbente kaq mirë kësaj gjenerate për të kuptuar të shkuarën,” tha Vjollca me zë të ulët. Emocioni i atij çasti u përjetua nga të gjithë të pranishmit. Ishte sikur e shkuara dhe e ardhmja të takoheshin në atë dhomë: trashëgimia e vitit 1912 mbahej gjallë nga zotësia dixhitale e vitit 2025.
Ndonëse Vjollca kishte mbërritur fillimisht si eksperte nga jashtë, ajo, ashtu si shumë vizitorë të tjerë në këtë universitet, nuk mundi të mbetej indiferente ndaj pasionit që e rrethonte. Vërtet, kjo tashmë është kthyer në një traditë më vete në Elbasan. Vizitorë ndërkombëtarë, shpesh të ftuar nga rektorja energjike Elvira Fetahu, vijnë në Universitetin “Aleksandër Xhuvani” të Elbasanit për një program apo trajnim rutinë. Dhe, në mënyrë të pashmangshme, ata magjepsen nga fryma e këtij institucioni. Ajo që nis thjesht si një detyrë e zakonshme përfundon me një dashuri të re për qytetin dhe studentët e tij, si edhe me dëshirën për t’u kthyer sërish. Në zemër të Shqipërisë, patriotizmi i vjetër po gjen forma të reja, dhe madje profesionistë të sprovuar po bien në dashuri me mënyrën se si teknologjia moderne po ndihmon gjeneratën e re të kuptojë dhe të nderojë të shkuarën.
Reporteri
